در همان زمانهایی که زمزمه تعطیلی خط تولید پیکان شروع شده بود روزی در متروی کرج نشسته بودم که شخصی از طرف ایران خودرو برگه های نظرسنجی در مورد توقف تولید پیکان را بین مردم پخش کرد. در این برگه ها یکی از دلایل مخالفت ایران خودرو با توقف تولید پیکان را این نوشته بود که "چهل سال تولید پیکان افتخار صنعت کشور است". من هم در جواب نوشتم که این مایه ننگ صنعت کشور است که بعد چهل سال هنوز پیکان تولید می کنیم و از این ذلت بدتر اینکه به این عقب ماندگی افتخار هم می کنیم!!!
در همان دوره ها بود که چند ماهی را به عنوان کارآموز در شرکت هپکو اراک٬ تولید کننده ماشین آلات راهسازی٬ گذراندم. مهمترین پدیده ایی که در آنجا مشاهده کردم ضعف شدید نیروی انسانی بود. عمده نیروهای تحصیل کرده در بخش مهندسی از دانشگاه آزاد اراک بودند که نهایت آرزویشان قبولی در کنکور فوق لیسانس بود به نحوی که دانشگاه دولتی برای آنها حکم هاروارد داشت برای ما. در کل مجموعه دو تا آدم نسبتا حسابی وجود داشت که هم علاقه مند و خوش ایده بودند٬ هم فرهنگ ناله نداشتند. اتفاقا این دو نفر در مجموعه ایی که من می شناختم تنها کسانی بودند که از دانشگاههای دولتی فارغ التحصیل شده بودند و یکی از آن دو هم دوره هایی در آلمان دیده بود. سئوالی در ذهنم بود که چرا فارغ التحصیلان دانشگاههای برتر ایران در شرکتی که در زمینه خود مدعی شماره یک خاورمیانه است جایی ندارند. بعدها هر چه بزرگتر شدم نمونه های بیشتری از این بیماری عمیق مشاهده کردم.
الان سالهاست که از کارآموزی من گذشته٬ بسیاری از دوستان همکلاسی در خارج از کشور مشغول کار و تحصیل هستند و از میان اقلیتی هم که در ایران مانده اند شخصا حتی یک نفر را نمی شناسم که در شرکتهای بزرگ کشور (که عمدتا دولتی یا شبه دولتی هستند) مشغول به کار باشند. عمده دوستان درشرکتهای کوچک٬ با بهره وریهای بالاتر٬ مشغولند. طبعا کسی از واحدهای کوچک صنعتی انتظار هزینه کردن در تحقیقات را ندارد و در واقع آنچه دوستان هم در شرکتهای کوچک انجام می دهند معمولا نه پژوهش که رتق و فتق کارهای مهندسی مورد نیاز کشور در قالب سیستمی با سود و بهره وریهایی به مراتب بالاتر از شرکتهای دولتی است. همه این دوستان به استثنای تعدادی بسیار اندک ساکن تهران شده اند و نتیجتا کمتر کسی خواهان حضور در شرکتهایی مثل هپکوی اراک است. وضعیت در مورد شرکتهای بزرگ موجود در تهران شاید کمی بهتر اما همچنان اسفبار است. به کمک یکی از دوستان آماری در مورد ترکیب نیروی انسانی شرکت سایپا به دستم رسیده که نگاهی به آنها جالب و تالم برانگیز است.
کل پرسنل |
۱۳۶۵۶ |
لیسانس |
۱۷۵۴ |
فوق لیسانس |
۵۰۷ |
دکتری و معادل |
۵۶ |
برای هدایت و رهبری پژوهش نیازمند افرادی هستیم که مشخصات گوناگونی می توان برای آنها نوشت اما بدیهی ترینشان آن است که خود پژوهشگر باشند و تجربه کافی در امر تحقیق داشته باشند. یعنی هم توان طرح مسئله های جدید را دارا باشند و هم تمرین کافی در نحوه پیدا کردن راه حل داشته باشند. با توجه به نکات مطرح شده می توان در تقریبی نسبی تعداد افراد واجد شرایط برای هدایت طرحهای پژوهشی سایپا را برابر تعداد دکترهای این شرکت فرض کرد (این تقریب لزوما خوب نیست اما خیلی بیراه هم نمی باشد). در این صورت شرکت سایپا ظرفیت حداکثر ۵۶ گروه پژوهشی را داراست. با این فرض معقول که تحصیل کرده های دکتری داشگاههای بزرگ تجربه بهتری در پژوهش دارند نگاهی می اندازیم به سهم دانشگاههای بزرگ کشور در تامین دکترهای شاغل در سایپا:
- تهران: یک دکتر داروساز٬ یک دکتر جغرافی(!!)٬ دو معادل دکتری مدیریت و حقوق (هر دو جانباز)
- شریف: یک دکتر شیمی آلی و دو معادل دکتری کامپیوتر و مکانیک (هر دو خانواده شاهد)
- علم و صنعت: دو نفر معادل دکتری سیالات و خودرو (یک جانباز و یک خانواده شاهد)
- تربیت مدرس: یک دکتر صنایع
- شهید بشتی: یک نفر معادل دکتری مدیریت بازرگانی (جانباز)
- خواجه نصیر: صفر
- امیرکبیر: صفر
- صنعتی اصفهان: صفر
- اصفهان: صفر
- شیراز: صفر
- ۹۲/۰۹/۱۹